Dinastiyang Pampulitika: Lumot

(Kolum)

KUNG MAYROON mang batas na tandisang nagbabawal sa dinastiyang pampulitika (mayroon na nga ba?), waring imposible nang mahadlangan ang talamak nitong pag-iral sa iba’t ibang bahagi ng bansa. Hindi na kailangan ang malinaw na mata upang makita ang pami-pamilyang namamayagpag sa poder. Nakasusukang tradisyon na yata — noon at ngayon — na magrigodon sa kapangyarihan ang ilang maimpluwensiya’t mayamang pamilya.

Monopolyo na nga ng mga pamilyang ito, mula pa sa panahon ng kanilang mga lolo hanggang sa mga apo ngayon, ang nakasusugapang pulitika sa kani-kanilang lugar at maging sa buong bansa. Nariyan sila, parang mga buwayang nakaabang sa anumang halal na puwestong puwedeng sakmalin ng mga miyembro ng pamilya — asawa man o anak o apo o maging mga bayaw at hipag — at kulang na lamang na magpatibay sila ng batas na maaari nang ipamana sa kanilang kadugo ang kanilang poder sa gobyerno: presidente man o senador, kongresista man o gobernador, alkalde man o konsehal o maging kapitan de barangay. Kung maaari nga lamang, baka ikandidato pa nila ang kanilang mga pusa at aso at iba pang alagang mga hayop.

Sa kampo man ng Administrasyon o ng Oposisyon — at sapagkat pamunas lamang nila ng puwit ang prinsipyo’t karangalan — madali sa kanilang magsatipaklong o magsahunyango sa pagpapalipat-lipat ng bakod-pampulitika (sa Liberal man o Nasyonalista, sa Kampi man o Laban, sa Partido ng Masang Pilipino o anuman) masunod lamang ang makasariling ambisyong makapanatili sa kapangyarihang balon yata ng kayamanan, impluwensiya’t pribilehiyo. Walang mahalaga kundi muling maibandila ang apelyido ng pamilya sa tanghalan ng sarsuwelang pulitika kahit magtaling-pusod at mag-amuyan ng kilikili ang dating magkalaban o sukdulang magsaksakan sa sikmura’t magputulan ng bituka ang dating magkaibigan.

Sa pambansang tanghalan, nariyan ang mga Roxas at Osmena at Magsaysay o Marcos, Aquino, Recto, Estrada at Enrile at, higit sa lahat, nakabalandra’t namamayagpag din ang mga Macapagal-Arroyo. Nadagdag pa ang mga Angara,Villar, Biazon, Pimentel, Cayetano at bagong kapipisang itlog tulad ng mga Escudero. Sino ang hindi makakakilala sa Kamaynilaan sa mga Asistio, Atienza at Binay? Sino ang hindi pamilyar sa kani-kanilang lugar sa mga Remulla, Revilla at Maliksi ng Kabite, sa mga Joson ng Nueva Ecija, sa mga Villafuerte, Lagman, Imperial at Escudero ng Bikol, sa mga Lapid at Macapagal ng Pampanga, o sa iba pang pawang nabibilang sa Kamag-anak Inkorporada?

Marami na ngang patunay na ang mga dinastiyang pampulitika — sapagkat pare-parehong ayaw magpatalo — ang pinagmumulan ng mga dayaan o hokus pokus at mga karahasan o patayan sa bawat eleksiyon sa bansa. Nakatatawa tuloy na parang hindi pa naranasan ng pambansang liderato ang katotohanang dugo’t terorismo, pera at dayaan ang namamayaning batas ng mga halalan sa bansa, lokal man o nasyonal. Kung naging bahagi nga nito, o promotor pa, ang mga lider ng bansa, ano kung gayon ang kanilang karapatan, maging ng kanilang mga basalyos, na paulit-ulit na manawagan para sa isang “maayos, mapayapa, malinis at kapanipaniwalang eleksiyon” ngayong Mayo 1

Kailan nga ba naging kapanipaniwala, malinis at mapayapa ang eleksiyon sa bansa? Tiyak, madaragdagan ang mga biktima ng karahasan kaugnay ng halalan. Ngayon pa lamang, malinaw na ang pagbabalyahan at pagbabatikusan ng putik ng mga posibleng magbanggaan, lalo na sa pagka-presidente na, di nga kasi, ay mauuwi sa tuso’t maruming mga pakanang baka magbunga ng terorismo’t mga patayan.

Kailan nga ba walang dayaan sa eleksiyon? Maging ang muling pagkakahalal nga ni La Gloria noong 2004 ay nakulapulan ng eskandalong ibinunga ng napabantog na “Hello, Garci” kaya lumagabog ang kanyang kredibilidad. Tumibay ang paniniwala ng maraming mamamayan na talagang may garapalang dayaang naganap noon sa pamamagitan diumano ng pagmamaniobra ng isang Garcellano at ilang nasangkot na opisyal ng militar na waring ginantimpalaan pa ngang itaas ng ranggo o pagkalooban ng sensitibong mga puwesto sa gobyerno matapos ang lahat-lahat.

At, sa kabilang banda, sino pa nga ba ang naniniwala sa kredibilidad din ng Komisyon sa Halalan o Comelec palitan man ang mga komisyoner nito araw-araw? De makina (automated) ang darating na eleksiyon, masusugpo nga ba, kundi man tuluyang mawala, ang dayaan lalo’t mapera, maimpluwensiya’t makapangyarihan ang mga kandidatong marami ang nabibilang sa mga dinastiyang pampulitika? Alam na alam ng mga nanalo sa bawat eleksiyon, noon pa man — bagaman hindi nila aaminin — na nabibili at nasasalamangka sa tamang presyo sa Comelec ang resulta ng mga halalan. Hindi na nga tuloy katakataka kung bakit namumutiktik sa kabi-kabilang protestang-elektoral ang mga eleksiyong ito.

Sa pagkontrol na ito ng iilang pamilya hindi lamang sa pambansang pulitika, kundi maging sa ekonomiya, hindi maikakailang maruming papel ang ginagampanan ng mga dinastiyang pampulitika kaya patuloy na nasisikil ang tunay na tinig ng sambayanan sa bawat halalan at, higit na masama, walang habas pa ngang nasasalaula ang sagradong demokratikong mga proseso.

Kahinahinala tuloy kung bakit kahit malinaw na itinadhana ng Konstitusyon (Artikulo VI, Seksiyon 5) na dapat hindi lumampas ng 250 ang bilang ng mga kongresista, nagkumahog noon ang Kongreso na lumikha ng bagong mga distrito-kongresiyonal at paabutin ng 300 ang kinauukulang mga kinatawan o representante. Ito ba’y para palawakin pa ang kanilang mga dinastiyang pampulitikang mandarambong sa pera ng bayan sa pamamagitan ng “pork barrel” (P70-M bawat kongresista at P200-M bawat senador taun-taon)? Tiyak, kung magigi pang 300 ang mga kongresista, lalo pang madaragdagan at titindi ang katiwalian sa burukrasya sa pamamagitan ng kung anu-anong pagsalamangka sa buwis ng sambayanan.

Totoo na nga marahil, kaugnay nito, ang sinabi ni Padre Jose Burgos (isa sa tatlong paring martir na ipinabitay ng mga Kastila noong 1872) sa kanyang obrang LA LOBA NEGRA (1869) na sa bansang ito, “ipinanganganak na parang lumot ang mga pulitiko” (pami-pamilya na nga) “sa kahihiyan at kapinsalaan ng bayan.”

Opo, Virginia, huwag asahang magkakaroon ng tunay at makabuluhang panlipunang mga pagbabago para sa kapakanan ng bansa’t masang sambayanan magka-eleksiyon man oras-oras, lalo’t parang lumot na nakakapit — at sumisibol pa — sa katawan ng bayan ang mga dinastiyang pampulitika. –#

Advertisement

Read Full Post »

Bakit May Karahasan?

(Kolum)

NAAALAALA namin, nang dumalaw sa Pilipinas sa panahon ng rehimeng Marcos ang ekonomistang taga-Sweden na si Gunnar Myrdal at makita’t masuri niya ang umiiral noong mga sakit na panlipunan ng bansa, nasabi niya: “Isang paliligo na lamang ng dugo ang maaaring makalinis sa mga sakit na panlipunan” ng bansang ito. Sa pahayag na iyon ni Myrdal, maliwanag na isang marahas na pagbabagong panlipunan ang tinutukoy niya.

Hitik nga ng karahasan ang maraming bansa sa mundo bago nakamit ang minimithing mga pagbabago sa kanilang katayuang pangkabuhayan, pampulitika, pangkultura o panlipunan. Natural, sa pagsulong ng sibilisasyon at kamulatan, hindi naiiwasang mauwi sa karahasan ang mga tunggalian na nagdulot naman ng mga reporma’t pag-unlad sa gustong baguhing masama’t balintunang sistema ng umiiral noong mga lipunan.

Halimbawa na lamang, umunlad ang Rusya matapos maibagsak ng Rebolusyong Bolshevik ang mapang-aliping Tsaristang rehimen ng mga Romanov. Nakamit ng Amerika ang sinasabing demokrasya at progreso matapos ang mga karahasan ng kanilang giyera sibil. Narating ng Pransiya ang katayuan nito ngayon sa daigdig makaraang pabagsakin ang Bastille dahil sa Rebolusyong Pranses. Nakamit ng Tsina ang maunlad na katayuan nito ngayon matapos wakasan ang mga dinastiya dahil naman sa rebolusyong pinamunuan ni Mao Tse-Tung. Nariyan din ang kasaysayan ng Vietnam na batbat ng karahasan bago nakalaya sa dayuhang pang-aalipin sa pamamagitan ng liderato noon ni Ho Chi Minh. Isama na rin ang Cuba na naligo ng dugo sa pamamagitan ng rebolusyong pinamunuan ni Fidel Castro bago napatalsik ang malupit at mapanikil na rehimen ng diktador na si Fulgencio Batista.

Hindi mapapasubalian, iniluwal naman ang Republika ng Pilipinas dahil din sa mga karahasan ng Rebolusyong 1896 na pinamunuan ni Andres Bonifacio at, nang malaon, ni Hen. Emilio Aguinaldo at ng iba pang magigiting na Pilipino, laban sa kolonyalismong Kastila. Sa kasamaang- palad nga lamang o bunga ng gahamang interes, inagaw naman ng mga Amerikano ang tagumpay ng naturang rebolusyon na nagbunga rin ng matinding mga karahasan sa panahon ng Digmaang Pilipino-Amerikano.

Matapos ibalik ng mga Amerikano ang palsipikado pa ring kalayaan at kasarinlan ng bansa noong Hulyo 4, 1946, kapalit ang di makatarungan at mapagsamantalang mga tratado at pagiging papet ng pambansang liderato, bakit nagrebelde at naging marahas ang mga Huk sa kasagsagan ng dekada ’50 na maituturing na nawakasan lamang sa rehimen ni Magsaysay? Bakit pagkatapos ng mga Huk, tuluy-tuloy naman, hanggang ngayon, ang may apat na dekada nang rebolusyonaryong pakikibaka ng CPP-NPA? Bakit matapos noon ang madugong rebelyon ng MNLF (Moro National Liberation Front) sa Mindanaw sa ilalim ng liderato ni Nur Misuari, tuloy pa rin hanggang ngayon ang rebelyon ng humaliling MILF (Moro Islamic Liberation Front) kaya nagaganap ang marahas na pakikipagsagupa nito sa mga puwersa ng gobyerno?

Maaaring banggitin, sa kabilang banda, na naibagsak ang halos 14 na taong paghahari sa bansa ng malupit, mapanikil at mapandambong na diktadurang Marcos sa pamamagitan ng mapayapang pagkilos ng iba’t ibang sektor ng lipunan na naglundo sa tinatawag ngayong EDSA 1 — hindi angkop na tawaging rebolusyon sa aba naming palagay — pero hindi naman nito nabago ang tiwaling balangkas ng lipunan at lalong hindi nga nito nagamot ang umiiral na, noon pa man, na malubha nang mga sakit na panlipunan mulang matinding mga inhustisya at katiwalian, mulang malaganap na disempleyo at karalitaan, mulang pag-abuso sa kapangyarihan ng mga nasa poder at paglabag at pagsalaula sa sagradong mga karapatang sibil ng sambayanan, mulang dinastiyang pampulitika at pagkontrol ng iilang piling grupo sa ekonomiya ng bansa, hanggang sa palsipikadong demokrasya’t kasarinlan at pangangayupapa at pagpapakasangkapan ng pambansang liderato sa mapandambong na dayuhang mga interes.

Bakit nga ba tuloy pa rin ang mga karahasan, halimbawa’y sa pagitan ng mga puwersa ng CPP-NPA o ng MILF at ng gobyerno sa kabilang banda? Nauuwi pa rin nga sa mga karahasan, kalimitan, sa pagitan ng mga demonstrador at pulisya o militar ang sa simula’y mapayapang demonstrasyon o protesta ng mga kabataan at estudyante laban sa umiiral na nakasusulukasok na pambansang kalagayan?

Malinaw na nailahad ni Camilo Torres, isang paring taga-Colombia na umanib sa mga gerilya sa kanilang bansa, ang kasagutan kung bakit may mga karahasan sa iba’t ibang panig ng mundo. Kung susuriin ang kanyang mga pahayag, masasabing angkop na angkop sa Pilipinas ang kanyang mga obserbasyon at binigyang-diing mga punto na makabubuting pag-aralan ngayon ng pambansang liderato.

Ayon sa kanya, magpapatuloy ang mga karahasan hanggang lumalaganap ang karalitaan at inhustisya, hanggang nagmamalabis sa kapangyarihan, naglulublob sa mga pribilehiyo at walang pakundangang kinokontrol ng naghaharing-uri ang pambansang ekonomiya at pulitika sa kapinsalaan ng masang sambayanan.

Magpapatuloy ang mga karahasan hanggang inutil ang Estado na maipagkaloob sa mga mamamayan ang pangunahing mga pangangailangan, gaya ng pagkain, pabahay, mga ospital at paaralan.

Magpapatuloy ang mga karahasan hanggang nagbibingi-bingihan at usad-pagong ang katarungan at, kung kumilos man, ay nagiging padalus-dalos at kalimitang pumapabor sa mga maimpluwensiya’t makapangyarihan.

Hindi masasawata ang mga karahasan hanggang itinatanikala sa lupa ang mga magsasaka mabundat lamang ang mga propiyetaryo’t asendero at, sa kabilang banda, natutulog ang gobyerno at ayaw ipatupad ang tunay na reporma sa lupa.

Hindi mapipigil ang mga karahasan hanggang ginagatasan ng Estado ang sambayanan sa pamamagitan ng pagpapataw ng di makatuwiran at sobrang mga buwis para mapalamon ang mga mayayaman at may madambong ang mga opisyal ng pamahalaan.

Iiral at iiral ang mga karahasan, binigyang-diin pa ni Camilo Torres, hanggang napakasasangkapan ang Estado sa dayuhang mga interes at patuloy na ibinibenta ang pambansang kasarinlan at kapakanan at kinabukasan ng susunod na mga henerasyon.

Katakataka pa ba, kung gayon, kung bakit patuloy at patuloy ang mga karahasan sa bansa? Malinaw na ngang sinagot ni Camilo Torres ang lahat-lahat.

Read Full Post »

Kongreso ng Sarsuwela’t Moro-Moro

(Kolum)

SA NAGDAANG regular na mga sesyon ng diumano’y marangal na Kongreso — ngayon at sa nagdaan mang mga rehimen — karaniwan nang napapanood ng sambayanan sa bulwagan nito ang sarsuwela’t moro-moro ng mga payaso’t sirkero ng bulok at nakasusulukasok na “status quo” at, bagaman dito binabalangkas ang mga batas na makagagamot diumano sa grabeng mga sakit ng bansa kagaya na lamang ng paglaganap ng disempleyo at karalitaan at pagbagsak ng pambansang ekonomiya, sa bulwagan din nito malimit itanghal –sa Kamara man o sa Senado — ang mga palabas at buladas at karnabal ng walang kawawaang mga debate o balitaktakan, pataasan ng ihi, patalsikan ng laway, insultuhan, at pagpapel na bida sa mga imbestigasyong walang malinaw na wakas at labis lamang pinag-aaksayahan ng salapi ng bayan.

Nang mabasa namin tuloy ang isang editoryal ng LA SOLIDARIDAD, may petsang Hulyo 15, 1889 na inilalathala noon ng mga propagandistang Pilipino sa Barcelona, Espanya sa panahon ng kolonyalismong Kastila sa Pilipinas (unang naging patnugot nito si Graciano Lopez Jaena at, pagkatapos, si Marcelo H, del Pilar naman), waring wala halos ipinagkaiba ang Kongreso noon sa Kongreso ngayon.

Hindi tuloy naming maiwasang isalin ngayon sa sariling wika ang naturang editoryal upang makita ng sambayanan ang maliwanag na mga pagkakatulad:

“Hindi mapag-aalinlanganan, malubha at mapanganib ang kahulugan ng mga kaguluhan at paulit-ulit na pag-aaway sa Kongreso. Katulad ng paghihingalo ng isang sambayanang malapit nang mamatay ang maiinit na mga diskursong iyon, mga palatandaan iyon ng mga kuko ng kamatayan. Ipinamamalas sa mga mamamayan ng alingasngas at eskandalo na ang kanilang mga kinatawan at ang mga namumuno sa kanila — na hindi naman nagsisikap para malutas ang pangunahing mga problema ng bansa at mapaunlad ang kalagayang pangkabuhayan — ay walang inaatupag kundi maglunoy sa kanilang pagpipintasan at walang kawawaang pagdedebate, pag-iinsultuhan at pag-iiringan na labis na ikinawawala ng dangal ng buong Kongreso.

“Saksi sa nakalulungkot na kalagayang ito ang nagdaang mga pangyayari sa Kongreso.

“Mula sa lahat ng mahahabang diskursong pampulitika ng mga lider, ng mga miyembro ng partido mayorya, ng mga rebelde sa partido, at ng mga konserbatibo, walang narating na anuman, maliban sa pagbubunyag ng mga katiwalian ng isa o ibang partido, ng isa o ibang grupo.

“Putik, labis na putik ang hinalo mula sa kailaliman ng puwit ng partido, at nananatiling nakalutang ang putik na ito para salaminin ng mga mamamayan; alam ng mga mamamayan na walang maaasahan sa isang partidong ang mga adhikain at balak ay magkamit ng kapangyarihan sa pamamagitan ng anumang paraan para mabigyang-kasiyahan ang mga ambisyong personal.

“Pagkatapos nito, pagkatapos ng labis na ingay at bahagyang kabuluhan, pinag-uusapan na magkakasundo ang mga koalisyonista at mga rebelde sa partido. Ito ang pangunahing layunin: lumikha sa mga mamamayan ng isang malaking isyung pampulitika sa pamamagitan ng mga palabas, ipangalandakan ang mga prinsipyo, ang mga dakilang adhikain, habang ipinagtatanggol sa pamamagitan ng mabulaklak na mga salita ang mga patakarang pangkabuhayang makabubuti diumano sa mga mamamayan at, pagtagal-tagal, ituring o gawing isang malaking biro lamang ang buong bagay na ito.”

Bukod sa napagtibay ng Kongreso ang mahigit na isang trilyong pisong pambansang badyet na, malamang kaysa hindi, ay mauwi lamang ang 30% sa malaimbudong bulsa ng mga mandarambong sa pamahalaan sa pamamagitan ng kung anu-anong katiwalian, anu-ano nga bang mga batas ang naisulong nito para sa tunay na pambansang kapakanan?

Sa pagsisimula ng Semana Santa, ititigil nga ang regular na sesyon ng Kongreso para mangilin at magpakabanal ang “mararangal” na mga miyembro nito. Buong ligayang magpapahinga maging ang tamad na mga mambabatas na bihirang dumalo sa sesyon, magbabakasyon kaya ang iba sa piling ng lihim nilang mga kulasisi, o magliliwaliw at magpapasarap nang husto sa ibang bansa habang nakatunganga at titiguk-tigok ang lalamunan ng matagal nang inuulol na masang sambayanang patuloy at patuloy na umaasang makatitikim din sila ng glorya sa ilalim ng liderato ni La Gloria at, sa wakas, milagro ng mga milagro, baka mahango na rin sila sa karalitaan at kabusabusan.

Ano bang talaga ang nagawa ng Kongreso?

Umusok ang buong Kongreso, noon pa man, sa kung anu-anong imbestigasyon — jueteng payola, Hello, Garci, transaksiyong ZTE na ibinulgar ni Jun Lozada, “fertilizer fund scam,” “euro generals,” walang patumanggang pagpatay ng mga awtoridad sa pinaghihinalaang mga holdaper, karnaper at “drug pushers,” pagkakasangkot diumano ni Unang Ginoo Mike Arroyo sa “lutuan” ng kontrata sa mga proyektong pinondohan ng World Bank at, nitong dakong huli, ang maanomalyang pagbagsak ng Legacy na libu-libong kliyente ang lumilitaw na naonse. Ano pa ba ang susunod?

Nariyan pa rin, di nga kasi, ang mabilis na pagbasura agad ng masusugid na basalyos ng Malakanyang sa mga kasong “impeachment” na iniharap ng mga kinauukulan laban kay La Gloria, huwag nang banggitin pa ang niluluto’t iginigilgil na Cha-Cha (pagbabago sa Konstitusyon) na minamaniobra ng mga kapit-tuko sa poder at tagahimod ng kuyukot ng dayuhang mga interes.

Sa nabanggit na litanya ng mga imbestigasyon ng Kongreso, may nalinawan ba ang bayan? Lumabas ba ang katotohanan? O pinalabo lamang ang lahat-lahat? Bagaman paulit-ulit na binibigyang-diin na para makatulong sa pagbalangkas ng mga batas — hindi pasiklab lamang sa mga mamamayan — ang naturang mga imbestigasyon, may naisulong na bang mga batas kaugnay nito upang masugpo o hindi na paulit-ulit na mangyari ang nakasusuka nang pandurugas at pandarambong sa salapi ng bayan, gayundin ang hindi masawatang paglabag sa lehitimo’t sagradong demokratikong mga karapatang sibil ng sambayanan?

Ano ba talaga ang nagawa ng Kongreso, Kuya Juan at Ate Kulasa?

Hindi tuloy namin maiwasang hinalaing marami sa “mararangal” na mambabatas ang nagbuburat lamang (naglalasing lamang ang kahulugan sa Kabikulan) o talagang dalubhasa silang magtanghal ng mga sarsuwela’t moro-moro?

Read Full Post »